Მალხაზ სალდაძე იმაზე, თუ როგორ შეიძლება გავხდეთ უკეთესი საზოგადოება

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი, პოლიტიკის მეცნიერი და კონფლიქტოლოგი. წლებია, რაც ჩართულია საქართველოში სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებაში. უყვარს კინო, ლიტერატურა და წაკითხულ-ნანახის მეგობრებთან განხილვა.

Როგორი საზოგადოება ვართ ჩვენ და როგორ შეიძლება რომ ვიყოთ უკეთესი საზოგადოება?

კოლექტიურ ენერგიას ძალიან ბევრი კარგი რამის შექმნა შეუძლია, როდესაც ამისთვის არის შესაბამისი გარემო, Ჩვენი გარემო და საზოგადოება კი ძალიან პოლარიზებულია (პოზიციებს შორის უკიდურესი დაშორება), რის გამოც ბევრი უსამართლობა და სისასტიკე იჩენს თავს.

ჩვენი ენერგია არ იხარჯება ქმნაზე, არამედ, კინკლაობაზე.

არ არის ჩვენი გარემო ინსტიტუციონალიზებული იმისთვის, რომ კონფლიქტების გადაჭრა ხდებოდეს არა მტყუან-მართალის კუთხით, არამედ, შეთანხმების კუთხით. Პრობლემა ის არის, რომ ჩვენ გვიჭირს მოვლენებისთვის სახელების დარქმევა, იმიტომ, რომ არ გვაქვს საერთო ნიშნულები, ანუ, მე რასაც შეიძლება ვარქმევდე უსამართლობას, სხვისთვის შეიძლება სამართლიანობა იყოს.

ამაშია პრობლემა - როგორ უნდა შევქმნათ ისეთი გარემო, რომელშიც ჩვენ შევთანხმდებით შინაარსზე? Მაგალითად, შევთანხმდეთ, რომ “მკვლელობა ცუდია” და უფრო მეტი ყურადღება არ გადავიტანოთ იმაზე, თუ როგორ მოხდა მკვლელობა და ეს მკვლელობა შეიძლება თუ არა იყოს გამართლებული.

Მოკლე ფემინისტური მაგალითი რომ გავიხსენო - “გაუპატიურებული თვითონ არის დამნაშავე, რადგან მოკლე კაბა ეცვა”, ასეთ მსჯელობაში გამოდის, რომ გაუპატიურება სამართლიანია, გაუპატიურება არ არის დანაშაული ან მორალურად გასაკიცხი. “Ვინც სცემეს, ის ღირსი იყო, რადგან მოძალადეს პროვოცირება გაუკეთა”, აქაც, მსხვერპლია დამნაშავე. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენ ერთ ენაზე არ ვლაპარაკობთ, მე ახლა იმ ენაზე ვისაუბრე, რომელიც ჩემი ენის საპირისპიროა.

გამოდის, რომ ჩვენ საზოგადოებაში შეიძლება დანაშაული არ ისჯებოდეს, იმიტომ, რომ ამის კვალიფიცირება არ ხდება დანაშაულად, არა მხოლოდ კანონით, არამედ, ზნეობით. Ჩვენთან ზნეობა ეხება უფრო პირად სივრცეს, ვიდრე საჯაროს.

ჩვენი ცხოვრება ასეთ საზოგადოებაში არცთუ სასიამოვნოა. ეს, რა თქმა უნდა, იმის გათვალისწინებით, თუ რა მორალურ მოთხოვნებს უყენებს თავის ცხოვრებას ადამიანი. ვიღაცისთვის, მაგალითად, თუ, უხეშ ძალაზე აქვს პრიორიტეტი და თვლის, რომ ცხოვრების წესია - იყო მგელი, მტაცებელი, მატყუარა, შეიძლება ძალიან სასიამოვნო გარემოა.

Რა არის ასეთი პოლარიზების მიზეზი და Როგორ უნდა მოვახერხოთ ის, რომ გავხდეთ უფრო ზომიერები?

ამას ბევრი მიზეზი აქვს, ბევრი რამ არის დამოკიდებული გარემოზე და სოციალურ თუ პოლიტიკურ სიტუაციაზე, რომელიც შეიძლება იყოს მრავალგვარი. განვიხილოთ რამდენიმე მათგანი, რაც უფრო თვალშისაცემია ჩვენ საზოგადოებაში.

გარემო

დიდი მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ რა გარემოში ხდება კომუნიკაცია. Მაგალითად, როდესაც პირისპირ ხდება კომუნიკაცია, სადაც ადამიანები ერთმანეთს ხედავენ, სხვანაირად იქცევიან, უფრო ფრთხილები და ზომიერები არიან, ხოლო ანონიმურ სივრცეში, სადაც ვერ ხედავენ შენს ემოციას, შენს გამომეტყველებას, ანუ რა დინამიკაში ხარ მასთან ურთიერთქმედებისას და შენც ვერ ხედავ, დაშვება იმისი, რომ ის ისე მოიქცა, როგორც მე წარმოვიდგინე, არის უფრო მაღალი. უფრო იოლად ვუშვებ იმას რომ, მაგალითად, იმან მე მიკბინა, რაღაც ცუდი მითხრა.

ამიტომ არის ფეისბუქის გარემო ძალიან პოლარიზებული და ტოქსიკური. ამ სივრცეში, ძირითადად, ადამიანი ადამიანისთვის საშუალებაა, რომ სხვის ხარჯზე საკუთარი უპირატესობა ამტკიცოს.

ვიღაცის ნაკლები კონფლიქტურობა ან უუნარობა მკვეთრი და სხვისი უარმყოფელი არგუმენტები ჩამოაყალიბოს, აქციოს თვითდამკვიდრების საშუალებად. ამ გარემოში ზოგ ადამიანს შეუძლია იყოს ხისტი ან ცინიკური, გამოიყენოს თავისი უნარები იმისთვის, რომ საკუთარი ძალაუფლება დაამტკიცოს - მე უფრო მართალი ვარ, უფრო გონებამახვილი ვარ, მეტად მიჭრის ჭკუა, უფრო სხარტი ენა მაქვს და ამიტომ უფრო მაგარი ვარ - სრულიად ეგოცენტრულია.

ამიტომ, შეიძლება ფეისბუქი სულაც არ იყოს კარგი გარემო იმისთვის, რომ კომუნიკაცია თავად იყოს მიზანი და შესაძლებელი იყოს შეთანხმება. აქ მიზანი უპირატესობის მტკიცება, ან საკუთარი პოზიციებისთვის, შესაბამისად, სხვისი პოზიციების წინააღმდეგ ბრძოლაა.

ემპათია

ერთი რამ უნდა გვახსოვდეს - Ჩვენ არასოდეს არ ვიცით სხვა ადამიანი როგორია, ჩვენ ყოველთვის ვიცით ის, რისი დანახვაც შეგვიძლია ჩვენი ცოდნიდან გამომდინარე საკუთარი თავის შესახებ. იმ ადამიანს როგორ უყვარს, რა ეტკინა, სად წაიქცა, შეიძლება საერთოდ ვერ ვხედავდეთ.

Ჩვენ, ადამიანები, რაღაცას ვხსნით იმ დიაპაზონში, რაზეც ჩვენი ცოდნა ვრცელდება, ჩვენი ცოდნა კი ზღვრულია.

Მაგალითად, თუ ცოდნა მაქვს ასეთი: მე მჩაგრავენ, ჩემს აზრს პატივს არ სცემენ, ეს გადამაქვს ყველაზე და მაქვს წინასწარი მზაობა იმისა, რომ ვიღაცა მერჩის და თავის დასაცავად მაშინვე ტოქსიკურად, პასიურ-აგრესიულად ვუპასუხებ. აქ უკვე საჭიროა, რომ ნება გამოვიჩინო, გავხსნა სივრცე იმისთვის, რომ ვიღაცას მოვუსმინო ან გავუგო.

Ნება შეიძლება იყოს ის, რომ შევარბილო იმპერატიული მოთხოვნა - ”ყველაფერი ისე იყოს როგორც მე მინდა” და სასურველის სპექტრი მქონდეს უფრო ფართო, უფრო მეტი შესაძებლობების ფანჯარა შევქმნა ჩემი ქმედებებისთვის. ის კი არ ვთქვა - “ყველაფერი ისეა, როგორც მე მესმის”, არამედ, “მე ასე მესმის და მას ასე ესმის". ამას თუ ვერ გადავაბიჯებთ, კომუნიკაცია კომუნიკაციისთვის არ გამოვა, არამედ, მიზანი ყოველთვის იქნება გადარწმუნება, დაჯერება, საკუთარი უპირატესობის დამტკიცება.

"შეუძლებელია სამყაროს გაუმჯობესება, თუ უპირველეს ყოვლისა, ადამიანი არ გახდება უკეთესი"

Რეფლექსია

Მთავარი, ალბათ, რითიც რეფლექსია უნდა დავიწყოთ არის ის, რაზეც ზევით ვისაუბრე. ვაღიაროთ, რომ ცოდნაში შეზღუდულები ვართ და ყველაფერი არ ვიცით. Მაგალითად, არ შეიძლება ვიცოდეთ მეორე ადამიანის ტკივილი, განცდა, სიხარული, ინტერესი და ა. Შ. Მე შეიძლება ვთვლიდე, რომ ის ასე ფიქრობს, ან მისი ინტერესი ეს არის, მაგრამ შეიძლება ღირდეს ამაზე ლაპარაკი. Ჩვენ კი ამას არ ვაკეთებთ, რადგან ამას დრო სჭირდება, დროს კი ამაზე არ ვხარჯავთ. უფრო მარტივია, შენ თვითონ გადაწყვიტო და შესაბამისად იმოქმედო, ეს კი შეიძლება ქმნიდეს კონფლიქტის საფუძველს, როდესაც ძალიან მარტივად ვუდგებით ადამიანებს.

Რუტინა ითხოვს არარეფლექსირებად მეს, ამიტომ, ჩვენ ძირითადად არ ვრეფლექსირებთ, არამედ, მუდმივ რეაქციაში ვართ გარემოსთან - ვპასუხობთ გამოწვევას. Ჩემი გამოწვევა რა არის? დღეს უნდა ავდგე და რაღაც მოვასწრო, რაღაც გავაკეთო. გარემო ბევრ საცდურს გვიგდებს, ბევრი რამე ხდება, რაზეც გაგვირბის გონება - მესიჯი, ზარი, არასაჭირო კომუნიკაცია, არასაჭირო ინფორმაცია, რის გამოც მნიშნელოვანი შეიძლება გამოგვრჩეს. კარგი იქნება, გვქონდეს რაღაც ზღვარი გარემოსთან, რომელშიც იმაზე ვკონცენტრირდებით, რაც ჩვენთვის პრიორიტეტულია.

თუმცა, მხოლოდ პრიორიტეტების განსაზღვრა არ არის საკმარისი, საჭიროა, რეფლექსიის უნარი გამოვიმუშავოთ. ეს არ არის იოლი საქმე, ჩვენ ხომ ძირითადად მკეთებლები ვართ, პროცესების ნაწილი ვართ.

იმას, რომ პროცესის წყაროები გავხდეთ, სჭირდება რეფლექსია, თუნდაც იმას, რომ დავგეგმოთ თანამონაწილეობა რაღაცაში - სამეზობლოში რაღაც გავაუმჯობესოთ, დავფიქრდეთ, რა იქნება ქვეყნისთვის კარგი, ჩემთვის კარგი და რა შეიძლება ამისთვის გავაკეთოთ?

Მარტივი მაგალითი რომ მოვიყვანო, წარმოიდგინე, საერთო საცხოვრებელ კორპუსში ერთ-ერთი მეზობელი რეგულარულად რთავს ხმამაღალ მუსიკას და აწუხებს სხვებს. ეს უპასუხისმგებლობა გამომდინარეობს იქიდან, რომ ის თავის რუტინაშია და იქიდან არ გამოდის, ვიღაცამ უნდა გამოიყვანოს. ეს ვიღაცა შეიძლება იყოს ზუსტად ის გარემო, რაზეც უკვე ვისაუბრეთ - შეიკრიბა სამეზობლო თემი და განიხილეს ეს პრობლემა, იმსჯელეს, როგორ უნდა მოაგვარონ. Სათემო ცხოვრების გამოცდილება და უნარი სამწუხაროდ, ძალიან მწირი გვაქვს.

ახალი პოლიტიკური საზოგადოება

Ჩვენი საზოგადოება, როგორც პოლიტიკური საზოგადოება, არის ახალი. Არ გვაქვს პოლიტიკური ტრადიცია. ჩვენ კი ვიცით, რომ იყო კოლხა, დიაოხი, კოლხეთი, იბერია, დიდი ქართული სამეფო და ა.შ. Მაგრამ მაშინდელი პოლიტიკური ტრადიციები ხომ არ გაგრძელებულა.

200 წელი ვიყავით რუსეთის ნაწილი და ბოლო 30 წელი გვაქვს დამოუკიდებელი არსებობის გამოცდილება (ისიც, ომების, ძალადობისა თუ კონფლიქტების ფონზე).

რეალურად, უნდა დავინახოთ, რა მივიღეთ ჩვენ რუსეთისგან და საბჭოთა კავშირისგან ისეთი, რაც გვაშორებს იმ ძველ ტრადიციებს.

მაგალითად - კონფორმიზმი, რომელიც, მართალია, შეიძლება გამომდინარეობდეს სიცოცხლის ღირებულებიდან, მაგრამ, სულ სხვა საკითხია, რამდენად აღწევს ამას. ან, გულგრილობა, რომელიც შეიძლება არ იყოს მთლად კონფორმიზმი და უგრძნობლობიდან უფრო გამომდინარეობდეს, რასაც დიდი ძალაუფლებები საზოგადოებების დაშლა-დაქუცმაცების შედეგად აღწევენ. Დიდი ძალაუფლება ზოგადად ყველა დიდი საზოგადოებრივი პრობლემის სათავეა.

დიდ ძალაუფლებას დაშლილი და სუსტი საზოგადოება “უყვარს”. ის რაც რუსეთის იმპერიას და საბჭოთა კავშირს ახასიათებდა. ინდივიდიც სუსტია ასეთ საზოგადოებაში. Სადაც სოლიდარობა, კოლექტიური ქმედება და თანადგომა არაა, იქ ადამიანი სუსტია.

Ჩვენს საზოგადოებაში ეს თვისებები პარტიკულარისტულ, სანათესაო-კლანურ ერთობებში იყო. ვერაფრით ვერ გადაინაცვლა ამ უნარებმა საჯარო სივრცეში, ვინაიდან, საჯარო სივრცეს ყოველთვის “ვიღაცის” დიდი ძალაუფლება ფლობს - პარტია იქნება ეს, ეკლესია თუ რომელიმე ქარიზმატული ლიდერი. დღევანდელობაში, ეს სანათესაო-კლანური ერთობებიც იშლება და თუ ვერ ვისწავლით საჯარო ცხოვრებას, წინ ცუდი მომავალი გველის.

Ძველ ტრადიციებს ვერ დაუბრუნდები, ვერ გააცოცხლებ, ჩვენ ახლა ვიგონებთ ახალ პოლიტიკურ ტრადიციებს. Მართვის სტილი როგორი იქნება, ძალაუფლება როგორი იქნება და როგორ გამოიყენებენ მას ისინი, ვისაც მას ვანდობთ, ან მისი გამოყენების რა პირობებზე ვთანხმდებით ჩვენ, როგორც საზოგადოება, ამაზე იქნება დამოკიდებული, თუ როგორ გაგრძელდება ჩვენი, როგორც ერის არსებობა.

ამჟამად, ჩვენი მთავრობაც პარალიზებულია. Მთავრობა ერთი ძალის ხელშია, მეორე მხარეს და მის არსებობას არ აღიარებს. Ის მეორე მხარე, ამ მხარეს არ აღიარებს. ამ ურთიერთ არ აღიარების, ერთმანეთის განადგურების წადილში არ იქმნება ჩვენი ქვეყნის მომავალი, რაც მთავრობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მისია უნდა იყოს.

ეს ორი მხარე დაობს იმის გასარკვევად, რომელია მართალი, და არა იმისთვის, სად შეიძლება განსხვავებული პოზიციებიდან გამოიტანონ გარკვეული გადაწყვეტილებები, რაც საერთო საქმისთვის არის მნიშნელოვანი.

Მაგალითად, იყოს არა ასეთი დამოკიდებულება - ერთი პარტია რასაც იტყვის ყველაფერი ცუდია ან მეორე პარტია რასაც იტყვის ყველაფერი ცუდია, არამედ, კი, ჩვენ სხვადასხვა პარტიებს წარმოვადგენთ, მაგრამ შეგვიძლია ერთმანეთის პოზიციებიდან რაღაც კარგი გავითვალისწინოთ. Ამიტომ ვიღებთ ამ პოლარიზაციას, ჩვენი მიზანი არ არის თანამშრომლობა, არამედ, შეჯიბრი შეჯიბრისთვის და მუდმივად უპირატესობის მტკიცება.

ინსტიტუციური გარემო

თუ გვინდა, რომ ვიყოთ უკეთესი სახელმწიფო და უკეთესი საზოგადოება, უნდა დავიწყოთ იმით, რომ ვისწავლოთ საკუთარ შეცდომებზე, ამისთვის საჭიროა ინსტიტუციური გარემო. Ამას რომ ვამბობ, არ ვგულისხმობ ციდან ჩამოშვებულ ტრადიციებს, წესებს, წესების აღმასრულებლებს და ასე შემდეგ, არამედ, ვგულისხმობ საზოგადოებრივ პროცესებს და კონკრეტულ ადამიანებს, რომლებსაც შეუძლიათ ეს ტრადიციები შექმნან, ეს შეიძლება იყვნენ ინტელექტუალები, პოლიტიკოსები, მოსამართლეები, კარგი მასწავლებლები, რომლებიც რაღაც მაგალითებს ქმნიან და რომლებსაც ვიღაცეები მიყვებიან.

თბილისში ვალდორფის პედაგოგიკის თემის მშვიდობის მხარდამჭერი მდუმარე აქცია

რატომ არის მნიშნელოვანი ინსტიტუციური გარემო? Მისვლა იმ აზრამდე, რომ კომუნიკაცია კომუნიკაციისთვის უფრო მნიშვნელოვანია, არ გამომდინარეობს მაინცდამაინც იქიდან, რომ კეთილი ნება გამოიჩინოს რომელიმე მხარემ, არამედ, იქიდან, რომ ბევრი სხვა მხარეა დაინტერესებული იმით, რომ ამ მხარეებმა შეთანხმებას მიაღწიონ. Საქართველოში, მაგალითად, არჩევნების შემდგომი კრიზისის დროს ჩვენ, საზოგადოებას, არ გვქონდა შიდა რესურსი, ეს ინსტიტუციური გარემო შეგვექმნა სიტუაციის დასასტაბილურებლად. Ამისთვის გახდა საჭირო, რომ ევროკავშირი ჩარეულიყო, სხვა არავინ გვყავდა, ვინც მოლაპარაკებებისთვის შესაფერის გარემოს შექმნიდა.

დასავლეთში არსებობს სათემო კულტურა, რომელიც ქმნის ზომიერების ჩარჩოს.

Ჩვენ სათემო კულტურის ელემენტები გვაქვს, მაგრამ მასში დომინირებენ პატრიარქალური ინსტიტუტები, მაგალითად - ეკლესია, ავტორიტეტული თუ სტატუსიანი პირები, ფინანსური რესურსის მქონე გაუმჭვირვალე ორგანიზაციები.

თუ ეკლესიაზე ვიმსჯელებთ, ის კრავს და ქმნის თემს, მრევლის სახით, თუმცა, ეკლესიას არ აქვს მისი ფასილიტატორის ფუნქცია, იგი დომინირებს, მბრძანებლობს მრევლზე, რაც საბოლოო ჯამში თემის პირობითობას განაპირობებს, არ აქცევს მას ავტონომიურ და სუბიექტობის მქონე ერთობად.

ჩვენ არ გვაქვს ჰორიზონტალური ურთიერთობების მომცველი თემი, რაც შეიძლება დასავლურ კულტურებში დავინახოთ, სადაც ადამიანები ერთმანეთს უსმენენ და გადაწყვეტილებებს იღებენ უშუალო დისკუსიის შედეგად. Ეს განსხვავება იმის შედეგია, რომ დასავლეთში არ აქვთ ანტისაზოგადოებრივი ძალაუფლების ის გამოცდილება რაც ჩვენ გვაქვს მიღებული თვითმპყრობელური რუსეთისგან ან ტოტალიტარული და ავტორიტარული საბჭოთა კავშირისგან.

თითქოს, ინერციით, ისევ იმ ძალაუფლების მოდუსში ვართ. Ძალაუფლების მოტრფიალე და მსურველ პირებს ან ინსტიტუციებს არ შეუძლიათ, არ სურთ შეცვალონ ის, რაც წარსულში იყო და სუსხავს თავისუფლების საზოგადოებრივ გარემოს.

Საინტერესოა ამერიკის მაგალითიც. ამერიკაში არჩევნებს ცივ სამოქალაქო ომს ეძახიან. Შეიძლება რომელიმე კანდიდატი გამოვიდეს მტრული რიტორიკით ოპონენტის წინააღმდეგ, მაგრამ როგორც კი ხელისუფლებაში მოდიან, ზომიერდებიან, იმიტომ, რომ ამისი ტრადიცია არსებობს. Ბევრი სხვადასხვა ინტერესია, რომელიც მოსთხოვს მას ზომიერებას. საზოგადოება ძალიან მრავალფეროვანია, საზოგადოების დაძაბვა კი არცერთ პრეზიდენტს არ აწყობს, არცერთ პარტიას არ აწყობს. Არის უამრავი ბიზნეს ინტერესი, სამოქალაქო ინტერესი რაც სხვადასხვა გაერთიანებებშია გამოხატული, პოლიტიკური აქტივობაა ათასნაირი, ეს ყველაფერი უნდა იყოს გათვალისწინებული, რომ ხელისუფლებამ შეინარჩუნოს ბალანსი და საზოგადოების მთლიანობა.

Სხვათა შორის, ტრამპი იყო გამონაკლისი, ის პოლარიზაციაზე წავიდა და ამიტომ იყო ასე მიუღებელი იმ ხალხისთვის, რომლებიც ზომიერების ტრადიციას ატარებენ, ანუ, ისთებლიშმენთს რასაც ეძახიან. Ძალიან ელიტისტური განაცხადი გამომდის, მაგრამ ფაქტია, რომ ისინი ახერხებენ იმ ჩარჩოს შექმნას, რომელშიც ზომიერება მოთხოვნილია, რომელშიც პოლარიზაციის დაბალ დონეზეა ერთგვარი დაკვეთა.

შესაძლებელია სოციალურ თუ პოლიტიკურ სიტუაციაში კონფლიქტის თავიდან აცილება?

დავიწყოთ იმით, რომ არ არსებობს სოციალური ან პოლიტიკური სიტუაცია, რომელშიც ერთზე მეტი მოთამაშე თამაშობს და იქ არ იყოს კონფლიქტი. თუ არის ორი ადამიანი, ორი პოლიტიკური ერთეული, ორი პოლიტიკური ჯგუფი და ასე შემდეგ, კონფლიქტი ყოველთვის არის. Მთავარი ის კი არ არის, რომ კონფლიქტი არ არსებობდეს, მთავარია, რა ფორმა აქვს კონფლიქტს, რითი სრულდება და რა ხდება მისი დასრულების შემდეგ, რა დინამიკაში არიან მხარეები ერთმანეთთან. Შეიძლება ვიჩხუბეთ, ერთმანეთი გავაბრაზეთ, გამოვიყვანეთ წყობიდან, მაგრამ როგორ გავაგრძელეთ ამ კონფლიქტის შემდეგ ურთიერთობა, ეს უფრო მნიშვნელოვანია, ეს არის კომუნიკაცია კომუნიკაციისთვის.

Სრულიად საპირისპიროა ის კონფლიქტური მოდელები, რასაც, ვშიშობ, ჩვენ საზოგადოებაში ვხედავთ. ესაა ურთიერთ უარმყოფელობაზე დაფუძნებული დაპირისპირებები. Ბიბლიური ანალოგია რომ მოვიხმო, ასეთია კაენის და აბელის კონფლიქტი, სადაც ერთ მხარეს მხოლოდ ერთი მიზანი აქვს - გაანადგუროს მეორე მხარე, Უარყოს მისი არსებობა. Ასეთია კონსერვატიული პირობითი უმრავლესობის დამოკიდებულება ლგბტქ თემის მიმართ, პოლიტიკური ოპონენტების დამოკიდებულება (იმედია ვცდები) ინდივიდუალურ დონეზე და ა.შ. რაც გაუგონარი სისასტიკით ჩადენილი დანაშაულის და უსამართლობის მომსწრეებს გვხდის. მარტო სარალიძის და შაქარაშვილის დაუნდობელი მკვლელობების ამბები კმარა გასახსენებლად.

Სწორედ კაენ-აბელისებრ კონფლიქტთან გვაქვს საქმე Რუსეთ-უკრაინის შემთხვევაშიც. ამ სიტუაციაში ობიექტური სიმართლე შეიძლება ასე დავინახოთ - Მსოფლიოში არსებობს თანხმობა ღირებულებების შესახებ - ადამიანის სიცოცხლე ღირებულია, საზოგადოებებს აქვთ უფლება შექმნან სუვერენული სახელმწიფოები და გადაწყვიტონ, ვისთან იმეგობრონ.

გამოდის, რომ, რუსეთი, სადაც სულ სხვა თანხმობები არსებობს - ადამიანის სიცოცხლე არ არის ღირებული, მიზანი არის ქვეყნის და ლიდერის დიდება და არა, დავუშათ, მშვიდობა და განვითარება - დანარჩენი მსოფლიოს ობიექტურ რეალობასთან ვერ გათანაბრდება და იქნება ეს ესქატოლოგიური ბრძოლა, როგორც ზელენსკი ამბობს - თეთრსა და შავს შორის, სინათლესა და სიბნელეს შორის.

ამიტომ არის საჭირო თანხმობა საერთაშორისო დონეზე იმაზე, თუ რა ტიპის უნდა იყოს სახელმწიფო იმისთვის, რომ მსოფლიომ ასეთი სიტუაცია თავიდან აიცილოს, ამაზე პასუხია - დემოკრატიული, რაც სავალდებულო უნდა იყოს რუსეთისთვისაც. Როგორ უნდა იქნას ეს მიღწეული? Ძალიან ბევრი შესაძლებლობა შეიძლება არსებობდეს, თუმცა, რეცეპტი არ არსებობს.

Neil Jamieson-ის ილუსტრაცია Time-ისთვის

ადამიანებს, საზოგადოების ჯგუფებს თუ სახელმწიფოებს შორის ურთიერთობებს დაახლოებით ერთნაირი წესები აქვთ. Ამ წესებში გარკვევა რთული არაა, თუკი საამისო გარემო არსებობს. Არც ისაა რთული, ვიპოვოთ და მივიღოთ ურთიერთობების ის ფორმები, რომლებიც ნგრევას და დასუსტებას აგვაცილებენ. Რთულია, საამისო ნების ქონა, იმის გააზრება, თუ რა არის ზნეობრივად მართებული და თანმიმდევრულად მისაყოლი.

რაც მიიღე, იმის შესაბამისად Მყისიერი Რეაქცია და რეაგირება ძალიან იოლია: გირტყამენ - დაარტყი, შეურაცხყოფას გაყენებენ - შენც მიაყენე, მოგატყუეს - მოატყუე. ამიტომ, გამოდის, იოლია ბოროტება გაამრავლო, თუკი ვთანხმდებით იმაზე, რომ ნგრევა და ძალადობა ბოროტებაა, მორალურად მიუღებელია. Რთულია, საიმისო ნების პოვნა და გამოჩენა, რომ გარემოდან მიღებულ ნეგატიურ იმპულსზე პასუხი დროში გაწელო, “აქვე და ახლავე” მოთხოვნაზე უარი თქვა, სამართლიანობა მეორე მხარის გარდაქმნაში დაინახო და არა მის განადგურებაში ან უარყოფაში.

ცხადია, ეს მიდგომა მოკვდინების საფრთხისას თავდაცვის უფლებას არ ეხება და ზემოთ აღნიშნულ რუსულ-უკრაინულ ომს არ გულისხმობს, არც იმ შემთხვევებს, როცა ერთი კონკრეტული ადამიანი ფიზიკურ ძალადობას იგერიებს, მაგრამ დაკარგული მეგობრების და ახლობლების, მომდურებული და განაწყენებული თანამშრომლების, გადამტერებული საზოგადოებრივი და ეთნიკურ-რელიგიური ჯგუფების თუ ერთმანეთზე ნაწყენი პოლიტიკური ლიდერების სტატისტიკას, იმედია, შეამცირებს.